با توجه به ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی ایران، به‌ویژه در حوزه هم‌مرزی با ۱۵ کشور، دسترسی به آب‌های آزاد، موقعیت ترانزیتی و قرارگیری در مسیر کریدورهای بین‌المللی، مناطق آزاد می‌توانند نقشی راهبردی در تقویت دیپلماسی اقتصادی، افزایش صادرات غیرنفتی و تنوع‌بخشی به درآمدهای ارزی ایفا کنند. اما برای تحقق این نقش در افق ۲۰ ساله، تغییر در نگاه راهبردی به سیاست‌گذاری، مدیریت، سرمایه‌گذاری زیرساختی، و تعاملات منطقه‌ای امری ضروری است.
مناطق آزاد باید به هاب‌های نوآوری، فناوری‌های نوین، شرکت‌های دانش‌بنیان و خدمات پیشرفته تبدیل شوند؛ یعنی از فضای سنتی تجاری فاصله گرفته و در مسیر رقابت‌پذیری بین‌المللی قرار گیرند. این هدف مستلزم توسعه زیرساخت‌های هوشمند، جذب سرمایه‌های فناورانه، حمایت از استارتاپ‌ها و تربیت نیروی انسانی تخصص‌محور است. همچنین پیوند مؤثر این مناطق با اقتصاد ملی باید تقویت شود تا نقش آن‌ها در زنجیره تأمین کشور و توزیع متوازن ثروت منطقه‌ای پررنگ‌تر شود.
چشم‌انداز ۲۰ ساله حکایت از آینده‌ای دارد که در آن مناطق آزاد نه حاشیه‌های منفعل، بلکه مراکز فعال و تعیین‌کننده در جغرافیای اقتصادی کشور هستند؛ مناطقی که با نگاه فرامرزی، عملکرد صادراتی و تعامل با اقتصاد جهانی، موتور محرک توسعه ملی محسوب می‌شوند. در این مسیر، بازتعریف قوانین، تحول در شیوه‌های مدیریتی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تعامل سازنده با کشورهای منطقه می‌تواند به مناطق آزاد ایران جایگاهی تازه در نظام اقتصادی جهانی ببخشد.
تحقق این آینده نیازمند اراده‌ای ملی، برنامه‌ریزی بلندمدت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی در کنار تجربه‌های بین‌المللی است؛ چشم‌اندازی که با حرکت مستمر و هوشمندانه، می‌تواند مناطق آزاد را به محور توسعه پایدار، اشتغال‌زا و رقابت‌پذیر کشور بدل سازد.
دکتر کمال ابراهیمی کاوری، مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسائل مناطق آزاد تجاری
نظرات کاربران