اجلاس سراسری دبیران اجرایی اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سراسر کشور در دوره دهم، روز دوشنبه 20 مرداد ماه 1404 با حضور رییس، اعضای هیئت رییسه و دبیرکل اتاق ایران در تهران برگزار می‌شود. یادداشت جعفر محرم‌پور، دبیر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز را در زمینه «چابک‌سازی و توسعه خدمت‌محور اتاق‌های بازرگانی» در ادامه می‌خوانیم:
برای ایفای نقشی مؤثر در اقتصاد ملی، اتاق‌های بازرگانی باید به وظایف و مأموریت‌های ذاتی خود بازگردند. قانون اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، دوازده وظیفه مشخص برای این نهاد تعیین کرده است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، کمک به توسعه صادرات است.
در شرایطی که ایران با پیچیده‌ترین تحولات اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی دهه‌های اخیر مواجه است – از تحریم‌های گسترده گرفته تا نوسانات اقتصادی و تورم افسارگسیخته – فضای کسب‌وکار کشور با چالش‌هایی کم‌سابقه اما هم‌زمان با فرصت‌هایی نو روبه‌رو شده است. در چنین محیط پویایی، انطباق‌پذیری و رویکرد راهبردی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای تمام نهادهای اقتصادی، اعم از دولتی و خصوصی است.
امروز، کسب‌وکارهای ایرانی بیش از هر زمان دیگری به ابزارهای هوشمند، داده‌محور و نوآورانه برای حرکت در بازاری نیاز دارند که به‌سرعت در حال دگرگونی است. در این میان، وجود نهادی توانمند، شفاف و با قدرت هدایت‌گری مؤثر، اهمیتی دوچندان می‌یابد.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز طی دهه‌های گذشته، از نهادی صرفاً تدارکاتی به سازمانی مشورتی، مطالبه‌گر و پیونددهنده منافع بخش خصوصی و نهادهای حاکمیتی تبدیل شده است. این تحول ارزشمند، اکنون نیازمند گام‌هایی جسورانه‌تر و هدفمندتر است تا اتاق بتواند پاسخ‌گوی نیازهای پیچیده و در حال تغییر فعالان اقتصادی استان باشد.
برنامه راهبردی جدید اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز با هدف تبدیل این نهاد به سازمانی چابک، مقاوم و آینده‌نگر طراحی شده است؛ نهادی که فراتر از نقش لابی‌گر، به تسهیل‌گر موفقیت پایدار کسب‌وکارها و موتور محرک توسعه اقتصادی استان بدل شود. این برنامه، حاصل جامع‌ترین فرایند برنامه‌ریزی راهبردی در تاریخ اتاق است؛ فرایندی مبتنی بر مشورت، مشارکت و بهره‌گیری از تجربه ذی‌نفعان کلیدی شامل اعضای هیئت‌رئیسه، نمایندگان، کارآفرینان و صاحبان کسب‌وکار.
تمرکز این تحول بر گسترش دامنه اثرگذاری و ارتقای کیفیت خدمات اتاق است. خدمات نوینی همچون تحلیل‌های تجاری کاربردی، ارتقای مزایای عضویت، توسعه شبکه‌سازی B2B، ارائه مشاوره تخصصی به بنگاه‌های کوچک و متوسط، و طراحی محرک‌های رشد صادراتی، با هدف خلق ارزش‌افزوده ملموس برای اعضا در دستور کار قرار گرفته‌اند.
هدف نهایی، ایفای نقشی فعال، مؤثر و منحصربه‌فرد در اکوسیستم اقتصادی استان و کشور، با تمرکز بر حوزه‌های دارای مزیت رقابتی و واگذاری فعالیت‌های خارج از تخصص به نهادهای مربوطه است.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز در این مسیر، بر چند سرمایه راهبردی اتکا دارد:
• جایگاه دیرینه و اعتماد عمومی در میان فعالان اقتصادی.
• توانمندی منحصربه‌فرد در ایجاد ائتلاف و هم‌افزایی منافع متنوع.
• تجربه موفق در مطالبه‌گری هوشمند و مسئولانه.
• ظرفیت نمایندگی طیف گسترده‌ای از کسب‌وکارهای کوچک تا بزرگ.
برنامه راهبردی ۱۴۰۴ اتاق، نقشه راهی شفاف، منعطف و قابل به‌روزرسانی است که هم‌زمان چارچوبی برای پایبندی به اهداف و استانداردهای عملکردی سازمان فراهم می‌کند. با این حال، پرسشی که طی سال‌های گذشته همواره از سوی فعالان اقتصادی مطرح بوده، این است:
«اتاق بازرگانی چه تأثیری در بهبود فعالیت حرفه‌ای دارد و چگونه می‌تواند باری از دوش تولیدکننده بردارد»
پاسخ این پرسش، در بازتعریف نقش‌ها و بازنگری در رویکردها نهفته است. ماهیت اصلی اتاق‌های بازرگانی در ارائه مشاوره، آموزش و تسهیل‌گری صادراتی است. بر همین اساس، اتاق تبریز طی دو سال گذشته، گام بلندی به‌سوی حرکت به نسل چهارم اتاق‌ها برداشته است. یکی از مصادیق مهم این تحول، راه‌اندازی مرکز شتاب آنلاین تبریز (TAC: Tabriz Acceleration Center) است؛ نهادی برای مشاوره، آموزش و توانمندسازی صادرکنندگان.
TAC؛ پایگاه هوشمند برای صادرات هدفمند
مراکز شتاب‌دهی صادرات، با هدف ارتقای دانش و مهارت‌های صادراتی تولیدکنندگان طراحی شده‌اند. نخستین نمونه از این مراکز به‌صورت دفتر مشاوره‌ای در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران آغاز شد و سپس اتاق اصفهان با راه‌اندازی «شتاب‌دهنده بردار» تجربه‌ای موفق را رقم زد. در تبریز نیز با الگوبرداری از ساختار مراکز شتاب آمریکا، طرح راه‌اندازی مرکز شتاب از حدود ۱۸ ماه پیش مطرح و عملیاتی شد.
سه گام کلیدی برای موفقیت این پروژه – یعنی حساس‌سازی، اعتمادسازی و تدوین برنامه عملیاتی – با دقت در اتاق تبریز دنبال شده است. نتیجه این تلاش‌ها، شکل‌گیری نهادینه‌شده‌ای است که اکنون از نگاه جامعه هدف، مرجعی معتبر برای مشاوره، کسب اطلاعات و برنامه‌ریزی صادراتی به شمار می‌آید.
وبسایت رسمی مرکز شتاب تبریز به نشانیTACtrade.ir امکان ثبت درخواست، دریافت مشاوره آنلاین و دسترسی به اطلاعات تخصصی را فراهم کرده است. خدمات مشاوره‌ای در موضوعاتی مانند حقوق بین‌الملل، مالکیت معنوی، قوانین تجارت در کشورهای هدف و نحوه تعامل با بازرگانان خارجی به‌صورت متنی یا آنلاین ارائه می‌شود.
خدمات این مرکز بر اساس کشور هدف و محصول صادراتی تقسیم‌بندی شده و اطلاعات دقیقی مانند آداب معاشرت، نحوه ارتباط با تجار خارجی، مقررات صادرات، تعرفه‌ها و الزامات قانونی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. همچنین، با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، امکان برگزاری جلسات B2B مجازی با بیش از ۲۰ تاجر و تولیدکننده فراهم شده است.
در حال حاضر، اطلاعات تخصصی مربوط به 17 کشور هدف در پایگاه اینترنتی مرکز شتاب بارگذاری شده و شش میز تجاری فعال زیر نظر این مرکز فعالیت دارند. همچنین بخش «سوالات متداول» در دست طراحی است تا پاسخ‌گویی به پرسش‌های پرتکرار تسهیل شود.
شفافیت آماری؛ پیش‌نیاز تصمیم‌گیری صحیح
یکی از چالش‌های مهم در حوزه صادرات، فقدان آمار دقیق و شفاف در سطح ملی است. به‌دلیل تحریم‌ها و تهاتر نفت با کالا، بخشی از صادرات کشور در آمار رسمی گمرکات لحاظ نمی‌شود. همچنین، بسیاری از تولیدکنندگان استان آذربایجان شرقی صادرات خود را از طریق گمرکات استان‌های دیگر انجام می‌دهند؛ در نتیجه، آمار صادرات استان ناقص است.
اتاق تبریز بر این باور است که مبنای سنجش واقعی باید کارت بازرگانی فعالان باشد، نه صرفاً محل گمرک خروج کالا. بر همین اساس، در دو سال گذشته اقداماتی از جمله راه‌اندازی مرکز آمار و اطلاعات، تأسیس مرکز پژوهش و انتقال دبیرخانه میزهای تجاری از سازمان صمت به اتاق تبریز انجام شده است. ایجاد مرکز شتاب، حلقه نهایی این زنجیره نهادی به شمار می‌رود.
بازاریابی؛ حلقه مغفول در زنجیره تولید
مشکل بازاریابی همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صادراتی است. بسیاری از تولیدکنندگان بدون تحلیل بازار هدف، وارد فرآیند تولید می‌شوند. این در حالی است که مراکز شتاب‌دهنده‌ای همچون TAC دقیقاً برای پاسخ به این خلأ طراحی شده‌اند.
دیپلماسی اقتصادی و گفتمان‌سازی ملی
حضور هم‌زمان دولت و بخش خصوصی در سفرهای خارجی، فرصتی برای تقویت دیپلماسی اقتصادی و طرح چالش‌ها در سطوح بالای تصمیم‌گیری فراهم می‌آورد. اتاق تبریز نیز با طرح مسائلی همچون نرخ واقعی ارز و همکاری‌های تجاری با کشورهای همسایه، نقش فعالی در شکل‌گیری گفتمان‌های ملی ایفا کرده است.
برای نمونه، پیشنهاد استاندار آذربایجان شرقی درباره توسعه همکاری‌های تجاری با کشورهای همجوار، پس از تصویب رئیس‌جمهوری، توسط اتاق تبریز به نقشه راه تبدیل شد؛ نقشه‌ای که بیش از ۸۰ درصد محتوای آن مبتنی بر ظرفیت‌های مرکز شتاب تبریز بود. این تجربه نشان داد که نهادهای بخش خصوصی در صورت برخورداری از برنامه، تخصص و انسجام می‌توانند نقش راهبردی در سیاست‌گذاری‌های ملی ایفا کنند.
طرح و ارائه پروتکل پیشنهادی مدیریت شرایط بحرانی اتاق تبریز
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تبریز با تکیه بر تجارب میدانی اخیر و پیشنهاد اولیه اتاق ایران در مواجهه با بحران‌های امنیتی و اقتصادی، پروتکل پیشنهادی مدیریت شرایط بحرانی بخش خصوصی را به‌عنوان طرحی جامع، اجرایی و آینده‌نگرانه ارائه کرد.
این پروتکل با هدف ایجاد انسجام عملیاتی میان نهادهای اجرایی، نهادهای پشتیبان اقتصادی و فعالان بخش خصوصی در شرایط اضطراری (اعم از جنگ، تحریم، اختلالات اینترنتی، بحران‌های زیرساختی یا بلایای طبیعی) طراحی شده است و چارچوب مشخصی برای استمرار فعالیت بنگاه‌ها، حفظ اشتغال، تأمین زنجیره تولید و پایداری اقتصادی در مقاطع بحرانی ارائه می‌دهد، بسته مجازی سامانه TAC این فرصت را برای رصد مشکلات اعضا به این تشکل خواهد داد.
نظرات کاربران