چالش‌های زنجیره ارزش و عقب‌ماندگی صنعتی محمد آقاجانلو، رئیس هیات عامل ایمیدرو، با نقد تمرکز سیاست‌ها بر خام‌فروشی و غفلت از حلقه‌های پایانی زنجیره ارزش گفت: ضعف زیرساخت‌های صنعتی، مشکلات انرژی و حمل‌ونقل و نبود سیاست‌های مشوق ارزش افزوده، باعث عقب‌ماندگی ایران شده است. کشورهای موفق مانند ترکیه و مکزیک با اصلاح حکمرانی صنعتی توانسته‌اند سهم بیشتری از بازار جهانی فلزات به دست آورند. خروج از دام درآمد متوسط با پیچیده‌سازی صنعت تورج زارع، مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، دستیابی به «میوه‌های بالای درخت توسعه» را مشروط به ارتقای سه پیچیدگی دانست:
۱. مغز (نیروی انسانی و دانش)
۲. صنعت (تولید فناورانه و متنوع) ۳. حکمرانی (قواعد و ساختارهای تسهیلگر). او نمونه‌هایی از بهره‌برداری کشورهای موفق را مطرح کرد:
سوئیس در طلا، آلمان در مس و ژاپن در نقره با تمرکز بر فناوری و برند، ارزش افزوده چندبرابری ایجاد کرده‌اند. ایران نیز با دیجیتالی‌سازی، استفاده از هوش مصنوعی، بلاکچین و ایجاد مراکز R&D کنار معادن می‌تواند جایگاه جهانی خود را ارتقا دهد. ضرورت استراتژی جامع و نگاه کلان به بهره‌وری معادن اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات در ادامه گفت: ایجاد یک استراتژی جامع می‌تواند به استفاده بهینه از منابع معدنی، ارتقای تکنولوژی‌های استخراج و اکتشاف، و افزایش همکاری با کشورهای پیشرفته منجر شود. وی با معرفی شاخص‌های HTI و CIP به‌عنوان ابزارهای تحلیلی سرمایه‌گذاری، به ضعف آموزش دانشگاهی در حوزه اکتشاف و فاصله آن با نیازهای واقعی صنعت اشاره کرد. به گفته وی، چالش‌های کنونی شامل تناسب نامطلوب بین ذخایر و تولید طلا، سرمایه‌گذاری اندک در اکتشاف، و کمبود بهره‌وری در معادن فعال است.
سعدمحمدی با اشاره به آمار ۴۹۷۴ تن عرضه جهانی طلا در ۲۰۲۴ و رشد ۱۱ درصدی بازیافت، تأکید کرد: بانک‌های مرکزی در ۲۰۲۴ حدود ۱۰۴۵ تن طلا خریداری کرده‌اند که نشان‌دهنده افزایش اعتماد به این فلز به‌عنوان دارایی امن است. ایران با ۱.۲۵ درصد ذخایر جهانی طلا تنها سهم ۴ درصد از تولید را دارد که علت آن مشکلات زیرساختی و فناوری است.
مقایسه تولید معدن نوادوگل (۳.۳۱۱ میلیون اونس) با معادن ایران، فاصله قابل توجه بهره‌وری را آشکار می‌کند. مس؛ فلز استراتژیک و محور گذار انرژی در بخش دیگری از همایش، سید مصطفی فیض اردکانی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران، مس را یک فلز ژئوپلیتیک و دارایی استراتژیک معرفی کرد که نقش حیاتی در انرژی‌های تجدیدپذیر، خودروهای برقی و زیرساخت‌های دیجیتال دارد.
وی به شکاف ساختاری عرضه–تقاضا در بازار مس اشاره و پیش‌بینی کرد: تقاضای جهانی مس از ۲۸.۳ میلیون تن در ۲۰۲۰ به ۴۹ میلیون تن تا ۲۰۴۰ می‌رسد. برای پاسخ به این نیاز، جهان باید ۸۰ معدن جدید مس احداث کند که مستلزم ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و ۱۵ تا ۲۵ سال زمان است. کشورهایی با ذخایر و طرح‌های توسعه مشخص، موقعیت رقابتی ممتازی خواهند داشت. محور مشترک سخنان مدیران ارشد صنعت معدن ایران، لزوم تغییر نگاه حکمرانی از خام‌فروشی به تولید فناورانه با ارزش افزوده بالا بود. راهکارهای کلیدی مطابق با سخنرانی ها عبارتند از:
تدوین استراتژی جامع با تکیه بر شاخص‌های تحلیلی
گسترش همکاری‌های بین‌المللی برای انتقال فناوری
جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در اکتشاف و فرآوری
پیوند آموزش دانشگاهی با صنعت و تربیت نیروی انسانی چندمهارتی
توجه به چالش‌های محیط زیستی همزمان با رشد تولید به اعتقاد آنان، حرکت هماهنگ در این مسیر می‌تواند جایگاه ایران را نه‌تنها در استخراج مواد معدنی، بلکه در تولید محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا تثبیت کند و به موتور محرک رشد اقتصادی و تاب‌آوری ملی تبدیل شود.
نظرات کاربران