یک زنجیره قدرتمند اما شکننده، ایران دومین تولیدکننده بزرگ آهن اسفنجی در جهان و دارنده ذخایر عظیم سنگ‌آهن (حدود ۳.۳ میلیارد تن) است. زنجیره معدنی–فولادی کشور شامل معادن بزرگی چون گل‌گهر، چادرملو و سنگان است که ظرفیت بالایی در تولید کنسانتره و گندله دارند. تنها در ده‌ماهه نخست سال جاری، تولید گندله ۹ شرکت بزرگ ۷ درصد رشد داشته است. این داده‌ها نشان می‌دهد که بخش بالادست همچنان توان تامین خوراک صنایع فولادی را دارد.
اما نقطه ضعف اصلی در حلقه پایین‌دستی زنجیره است: وابستگی کامل فولادسازی قوس الکتریکی (EAF) به برق پایدار. بر اساس گزارش‌ها، شکاف بین تولید و مصرف برق کشور در تابستان امسال به بیش از ۱۸ هزار مگاوات رسیده و محدودیت‌های ساعتی باعث افت نرخ بهره‌برداری و حتی تعطیلی برخی خطوط تولید شده است.
اثر مستقیم بر صادرات و بازار جهانی فولاد
کاهش ظرفیت تولید داخلی به معنای محدودیت عرضه به بازارهای خارجی است. ایران که در سال‌های گذشته سهم قابل توجهی از بازار بیلت و اسلب منطقه MENA و آسیای جنوب‌شرقی را در اختیار داشت، اکنون با خطر کاهش این سهم مواجه است. قراردادهای اخیر صادراتی ایران برای بیلت در محدوده ۴۲۰ تا ۴۳۰ دلار به ازای هر تن (FOB) منعقد شده، اما تداوم بحران انرژی می‌تواند ثبات این قیمت‌ها را از بین ببرد.
از سوی دیگر، رقبا در منطقه – به‌ویژه ترکیه – با استفاده از فرصت کمبود عرضه ایران، تلاش می‌کنند جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند.
راهکارهای کاهش آسیب فولاد
• شارژ گرم آهن اسفنجی (HDRI): استفاده از DRI داغ در کوره‌های EAF می‌تواند مصرف برق را تا چند ده کیلووات‌ساعت به ازای هر تن فولاد کاهش دهد.
• سرمایه‌گذاری در ذخیره‌ساز انرژی (BESS): به‌ویژه برای واحدهای بزرگ که امکان مدیریت بار و کاهش توقفات ناگهانی را فراهم می‌کند.
• بهبود کیفیت گندله: ارتقاء خلوص آهن و کاهش ناخالصی‌ها باعث افزایش راندمان احیا و ذوب می‌شود.
• تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی: کاهش ریسک ناشی از وابستگی به چند مقصد خاص و بهره‌گیری از پنجره‌های قیمتی کوتاه‌مدت.
چشم‌انداز صنعت فولاد
اگرچه بحران انرژی در کوتاه‌مدت تهدیدی جدی برای صنعت فولاد ایران است، اما ظرفیت بالادستی، موقعیت جغرافیایی ممتاز برای صادرات، و تجربه فنی موجود، امکان عبور از این دوره سخت را فراهم می‌کند. شرط موفقیت، اجرای راهکارهای فنی برای کاهش مصرف انرژی و مدیریت بهینه تولید است.
با توجه به اهمیت این صنعت در اشتغال، صادرات و زنجیره ارزش، سیاست‌گذاران باید بحران انرژی را نه به‌عنوان یک مشکل فصلی، بلکه یک اولویت ملی برای آینده اقتصادی کشور ببینند.
نظرات کاربران