به گزارش تیترصنعت، جایزه مصطفی (ص) که طی یک دهه اخیر جایگاهی ممتاز در میان جوایز علمی جهان اسلام یافته و به نوبل اسلامی مشهور شده است، در سال ۲۰۲۵ وارد ششمین دوره خود می‌شود. این بار علاوه بر معرفی دانشمندان برجسته جهان اسلام تحولی مهم در ساختار آن رخ داده است: اعطای مدال دانشمند جوان به پژوهشگران زیر ۴۰ سال. اقدامی که نشان می‌دهد این جایزه تنها در پی تقدیر از دستاورد‌های علمی گذشته نیست بلکه آینده علم و فناوری در جهان اسلام را نیز هدف قرار داده است.
تاریخچه و فلسفه بنیان‌گذاری
ایده شکل‌گیری جایزه مصطفی (ص) نخستین‌بار در سال ۲۰۱۲ مطرح شد و نخستین دوره آن در سال ۲۰۱۵ برگزار شد. این جایزه به نام پیامبر اسلام مزین شد تا نمادی از پیوند علم با فرهنگ و هویت دینی جهان اسلام باشد.
بنیاد مصطفی (ص) با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری ایران و مشارکت نهاد‌های علمی بین‌المللی مأموریت اصلی خود را بر سه محور استوار کرده است:
• تقویت دیپلماسی علمی میان کشور‌های اسلامی
• ایجاد شبکه‌ای از دانشمندان و نخبگان
• تقدیر از پژوهش‌های کاربردی و اثرگذار بر زندگی بشر
از آن زمان تاکنون هر دو سال یک‌بار این جایزه به دانشمندانی از کشور‌های مختلف اسلامی تعلق گرفته است و تاکنون چهره‌های برجسته‌ای از ایران، ترکیه، مالزی، پاکستان، لبنان و اردن در میان برندگان آن دیده می‌شوند.
ارزش و اعتبار جهانی
جایزه مصطفی (ص) از منظر مالی و علمی، معتبرترین جایزه جهان اسلام به شمار می‌رود. برگزیدگان این جایزه علاوه بر مدال و دیپلم افتخار، مبلغی در حدود ۵۰۰ هزار دلار دریافت می‌کنند. این جایزه نه تنها به لحاظ مادی، بلکه به لحاظ نمادین و اعتباری بسیاری از دانشمندان را به مشارکت در شبکه علمی آن ترغیب کرده است؛ تا آنجا که برخی رسانه‌های خارجی آن را هم‌تراز با جوایز بین‌المللی همچون نوبل قلمداد می‌کنند.
حوزه‌های علمی
تمرکز این جایزه بر علوم کلیدی و آینده‌ساز است:
• زیست‌فناوری و پزشکی
• فناوری اطلاعات و ارتباطات
• علوم پایه و مهندسی (از جمله فیزیک، شیمی و ریاضیات)
این دسته‌بندی نشان می‌دهد که بنیاد مصطفی (ص) به حوزه‌هایی توجه دارد که مستقیماً با آینده بشر و نیاز‌های جوامع درگیر هستند.
نوآوری دوره ششم؛ مدال دانشمند جوان
ششمین دوره جایزه مصطفی (ص) در سال ۲۰۲۵ با نوآوری مهمی همراه است. برای نخستین بار مدال دانشمند جوان برای پژوهشگران زیر ۴۰ سال معرفی شد. برگزیدگان این مدال علاوه بر مدال ویژه مبلغ ۱۰ هزار دلار نیز دریافت می‌کنند.
این اقدام نشان‌دهنده تمرکز جدی بر نسل آینده و ایجاد انگیزه برای جوانانی است که در آغاز مسیر پژوهشی خود قرار دارند. بسیاری از ناظران معتقدند این حرکت می‌تواند فاصله میان نسل‌های علمی را کاهش دهد و پیوندی تازه میان پیشکسوتان و پژوهشگران جوان ایجاد کند.
۲۰۲۵ هفته علم و فناوری کشور‌های اسلامی
همزمان با اعطای جوایز، هفته جایزه مصطفی (ص) یا همان Science and Technology Exchange Program – STEP ۲۰۲۵ در تهران برگزار می‌شود. این رویداد از ۶ تا ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۵ میزبان دانشمندانی از بیش از ۳۰ کشور خواهد بود.
محور‌های اصلی STEP ۲۰۲۵ عبارتند از:
• مهندسی پیشرفته
• پزشکی فردا
این نشست‌ها در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و سایر مراکز علمی تهران برگزار می‌شوند و بستری برای تبادل دانش، همکاری‌های فناورانه و معرفی استارتاپ‌ها فراهم می‌سازند.
رویداد‌های جانبی ۲۰۲۵
در کنار مراسم اصلی برنامه‌های متنوعی برای گسترش تعاملات علمی برگزار خواهد شد:
• کافه‌های علمی: جایی که برندگان جایزه مصطفی (ص) دستاورد‌های خود را در قالب نشست‌های صمیمی برای دانشجویان ارائه می‌کنند.
• شورای سیاست‌گذاری جایزه مصطفی: جلسه‌ای با حضور اعضای داخلی و بین‌المللی برای بررسی راهبرد‌های آینده این جایزه.
• مسابقه دانش‌آموزی نور: رقابتی برای تولید کلیپ‌های علمی توسط دانش‌آموزان، که اختتامیه آن در باغ کتاب تهران برگزار می‌شود.
این برنامه‌ها به وضوح نشان می‌دهند که رویداد ۲۰۲۵ تنها به معرفی چند برنده محدود نیست، بلکه یک اکوسیستم کامل علمی برای همه سطوح از دانش‌آموز تا دانشمند طراحی شده است.
فهرست برندگان جایزه مصطفی (ص) تا دوره ۲۰۲۳
فهرست برندگان این جایزه تا سال ۲۰۲۳ به شرح زیر است:
دوره اول – ۲۰۱۵
Omar M. Yaghi (دانشگاه کالیفرنیا، برکلی) – حوزه نانوفناوری
Jackie Yi-Ru Ying (سنگاپور، نانوبیوفناوری)
دوم – ۲۰۱۷
Sami Erol Gelenbe (امپریال کالج لندن، ترکیه) – علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات
Amin Shokrollahi (EPFL، سوئیس) – تئوری اطلاعات
سوم – ۲۰۱۹
Uğur Şahin (بنیان‌گذار BioNTech، ترکیه/آلمان) – پزشکی زیستی
Ali Khademhosseini (UCLA، ایران/آمریکا) – زیست‌مهندسی/پزشکی
Umran S. Inan (دانشگاه Koç، ترکیه) – فیزیک یونوسفر و اتمسفر
Hossein Baharvand (Royan Institute، ایران) – سلول‌های بنیادی
Mohammad Abdolahad (دانشگاه تهران، ایران) – نانوالکترونیک
چهارم – ۲۰۲۱
Cumrun Vafa (دانشگاه هاروارد، ایران/آمریکا) – فیزیک نظری (F-theory)
M. Zahid Hasan (دانشگاه پرینستون، بنگلادش/آمریکا) – فیزیک کوانتومی (Weyl-fermion semimetals)
Mohamed El. Sayegh (لبنان) – پزشکی و ایمونولوژی
Yahya Tayalati (مراکش) – فیزیک نظری / ذرات
Muhammad Iqbal Choudhary (پاکستان) – شیمی بیولوژیک
پنجم – ۲۰۲۳
Ahmed E. Hassan (کانادا/مصر) – علوم و فناوری اطلاعات و ارتباطات (Mining Software Repositories)
Omid C. Farokhzad (ایران/آمریکا) – زیست‌پزشکی (نانوداروها)
Samia J. Khoury (لبنان) – پزشکی، مراقبت از بیماران MS
Ahmad Fauzi Ismail (مالزی) – علوم زیربنایی / مهندسی (تکنولوژی غشاها)
Murat Uysal (ترکیه/UAE) – ارتباطات نوری بی‌سیم
این تنوع نشان می‌دهد که جایزه مصطفی (ص) نه تنها یک رویداد نمادین، بلکه محفلی واقعی برای معرفی و تقدیر از بهترین پژوهشگران دنیاست.
اهمیت برای ایران و جهان اسلام
برگزاری چنین جایزه‌ای در ایران علاوه بر ارتقای جایگاه علمی کشور، نقش مهمی در دیپلماسی علمی ایفا می‌کند. این رویداد:
• الگویی برای همبستگی علمی کشور‌های اسلامی است.
• شبکه‌ای از نخبگان و دانشگاه‌ها را به هم متصل می‌کند.
• به نسل جوان انگیزه می‌دهد تا در مسیر پژوهش باقی بمانند.
در شرایطی که بسیاری از کشور‌های اسلامی با چالش‌های توسعه مواجه هستند جایزه مصطفی (ص) می‌تواند به عنوان نمادی از ظرفیت‌های بومی در مسیر پیشرفت عمل کند.
ششمین دوره جایزه مصطفی (ص) در سال ۲۰۲۵، با معرفی مدال دانشمند جوان و برگزاری رویداد‌های جانبی گسترده نشان داد که این جایزه بیش از آنکه به گذشته بنگرد به آینده علم در جهان اسلام چشم دوخته است. این رویداد نه تنها دانشمندان برجسته را تقدیر می‌کند بلکه نسل تازه‌ای از پژوهشگران را نیز به میدان می‌آورد.
چشم‌انداز این جایزه روشن است: تداوم نقش‌آفرینی به عنوان نوبل علمی جهان اسلام و ایجاد پیوند میان نسل‌ها کشور‌ها و حوزه‌های مختلف علمی. بی‌تردید با چنین مسیری جایزه مصطفی (ص) در آینده‌ای نه چندان دور به یکی از مراجع اصلی علم و فناوری در سطح جهانی تبدیل خواهد شد.
نظرات کاربران