گفتگوی اختصاصی پایگاه خبری تیترصنعت با اعضای شورای سیاستگذاری مرکز تخصصی صنعت فولاد دانشگاه تهران و دکتر امیررضا قیامی آزاد رئیس مرکز با محوریت اهمیت صنعت و معدن در اقتصاد ایران پرداخته شد. دکتر قیامی آزاد بیان کرد: سهم معدن و صنایع معدنی در اقتصاد ایران حدود ۱ تا ۱.۵ درصد است که با احتساب صنایع پایین‌دستی به حدود ۵ درصد می‌رسد. افزایش این سهم تنها با توسعه اکتشافات جدید، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، به‌روزرسانی زیرساخت‌ها و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان امکان‌پذیر است. در سطح جهانی، کشورهایی که توانسته‌اند با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و اتوماسیون صنعتی به بهره‌وری بالاتر دست یابند، جایگاه بهتری در بازارهای جهانی پیدا کرده‌اند.
چالش های صنعت و معدن ایران
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صنعت معدن ایران، استفاده از تجهیزات قدیمی و فرسوده است که بهره‌وری را کاهش می‌دهد و هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. علاوه بر این، کمبود داده‌های دقیق زمین‌شناسی، بروکراسی پیچیده اداری و مشکلات زیست‌محیطی، مسیر توسعه را دشوار کرده‌اند. راهکارهای موفق جهانی نشان می‌دهد که تسهیل سرمایه‌گذاری، دیجیتالی‌سازی فرایندهای اداری و آموزش نیروی انسانی متخصص می‌تواند این موانع را کاهش دهد.
در حوزه تولید ماشین‌آلات معدنی، ایران هنوز به خودکفایی کامل نرسیده و بخش قابل توجهی از تجهیزات وارداتی است. اما برنامه‌های حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه زنجیره تأمین داخلی در حال اجراست تا وابستگی به واردات کاهش یابد. این روند در جهان نیز به سمت بومی‌سازی فناوری‌ها و کاهش وابستگی به زنجیره‌های تأمین خارجی پیش می‌رود، به‌ویژه در شرایط تنش‌های ژئوپلیتیکی که دسترسی به مواد و تجهیزات حیاتی را محدود می‌کند.
تحریم‌ها نیز تأثیر قابل توجهی بر صنعت معدن و فولاد ایران گذاشته‌اند؛ کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، محدودیت واردات تجهیزات و افزایش هزینه‌ها از جمله پیامدهای آن است. اما تجارب موفق کشورهای مختلف نشان می‌دهد که بومی‌سازی فناوری، تقویت همکاری با شرکای منطقه‌ای و حمایت از شرکت‌های داخلی، راهکارهایی مؤثر برای مقابله با این محدودیت‌ها هستند.
جایگاه هوش مصنوعی در صنعت و معدن ایران
فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و داده‌کاوی، نقش کلیدی در افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود ایمنی و حفاظت محیط زیست دارند. کشورهای پیشرو در صنعت معدن و فولاد، با سرمایه‌گذاری در این فناوری‌ها، توانسته‌اند ضمن حفظ پایداری زیست‌محیطی، کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند و رقابت‌پذیری خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند.
صنعت و معدن و ارتباط موثر با دانشگاه
یکی از مهم‌ترین حلقه‌های مفقوده در ایران، ارتباط عمیق و عملیاتی بین دانشگاه و صنعت است. مراکز تخصصی مانند مرکز صنعت فولاد دانشگاه تهران با برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی تلاش کرده‌اند این فاصله را کاهش دهند، اما مشارکت صنعتگران حوزه معدن، به ویژه استخراج سنگ آهن، هنوز محدود است. برای ایجاد تحول واقعی، حضور فعال و حمایت مستمر صنعتگران از این رویدادها ضروری است تا تحقیقات کاربردی و فناوری‌های نوین به سرعت به بخش تولید منتقل شود.
صنعت و معدن و اهمیت در محیط زیست
حفظ محیط زیست و رعایت حقوق نسل‌های آینده نیز از اولویت‌های جدی در صنعت معدن است. اجرای ارزیابی‌های زیست‌محیطی دقیق، بازسازی معادن پس از بهره‌برداری، استفاده از فناوری‌های پاک و آموزش نیروی انسانی در این زمینه، از سیاست‌های کلیدی به شمار می‌روند که در کشورهای پیشرفته به طور جدی دنبال می‌شوند.
برای جلوگیری از خام‌فروشی و ارتقای ارزش افزوده، سرمایه‌گذاری در صنایع فرآوری، توسعه زنجیره تأمین داخلی و حمایت از صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا حیاتی است. این رویکرد به ویژه در شرایطی که بازارهای جهانی به سمت محصولات با کیفیت و دوستدار محیط زیست حرکت می‌کنند، اهمیت دوچندان می‌یابد.
در حوزه زیرساخت‌ها، توسعه حمل‌ونقل، انرژی و دیجیتالی‌سازی فرایندهای اداری برای کاهش بروکراسی و تسهیل سرمایه‌گذاری، از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر است. همچنین کنترل صدور مجوزهای غیرکاربردی و ادغام واحدهای تولیدی به منظور افزایش بهره‌وری و کاهش اتلاف منابع باید در دستور کار قرار گیرد.
آینده صنعت و معدن در ایران
چشم‌انداز صنعت معدن و فولاد ایران تا سال ۲۰۲۵ نویدبخش رشد و تحول است. برنامه‌ریزی‌ها حکایت از هدفگذاری تولید ۵۵ میلیون تن فولاد دارد که با جذب سرمایه حدود ۳۰ میلیارد دلاری و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، قابل تحقق است. ایران قصد دارد با توسعه ظرفیت‌های تولید و بهبود کیفیت، به ششمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان تبدیل شود.
اما تحقق این اهداف مستلزم اصلاح سیاست‌ها، تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت و توجه جدی به پایداری زیست‌محیطی است.
قیامی آزاد گفت: صنعت معدن و فولاد ایران در آستانه فرصتی بزرگ برای تبدیل شدن به موتور محرکه اقتصاد ملی است؛ فرصتی که تنها با همدلی، نوآوری و مدیریت هوشمندانه می‌تواند به واقعیت تبدیل شود.
نظرات کاربران